Τηλεσκόπιο θα δει πέρα από το... φως

Εκεί ψηλά στο άγνωστο, χιλιάδες ουράνια σώματα περιμένουν υπονομετικά εδώ και εκατομμύρια χρόνια κάποιον να τους δώσει λίγη προσοχή. Ανάμεσά τους αστεροειδείς που ίσως αποδειχθούν απειλητικοί για τον δικό μας πλανήτη, αστέρια που κουράστηκαν να περιμένουν, έχασαν το φως τους κι έγιναν καφέ νάνοι, ενδεχομένως- ελπίζουν πολλοί- κι ένας νέος πλανήτης. Ίσως τώρα, ήρθε η ώρα τους. Η ΝΑSΑ έστειλε πριν από λίγες μέρες στο Διάστημα ένα νέο τηλεσκόπιο με το όνομα WΙSΕ (Γουάιζ), που μπορεί να διακρίνει τα ουράνια σώματα μέσα στο απόλυτο, ψυχρό σκοτάδι. Κι αυτό γιατί «βλέπει» στο υπέρυθρο, δηλαδή το κομμάτι του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος όπου φαίνεται η θερμότητα που εκπέμπουν. Εκεί που τα περισσότερα τηλεσκόπια δεν μπορούν να δουν και το μεγαλύτερο κομμάτι του ουρανού παραμένει κρυμμένο από τα μάτια μας. «Σκεφτείτε τον ουρανό σαν έναν χάρτη στον τοίχο», λέει ο Έντουαρντ Ράιτ, καθηγητής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (UCLΑ). «Ο χάρτης μπορεί να δείχνει όλο τον κόσμο, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πού βρίσκονται τα εθνικά πάρκα. Αν έχω έναν Άτλαντα με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες, μπορώ να σχεδιάσω τις διακοπές μου». Ένας καλύτερος Άτλας του ουρανού είναι ακριβώς το σχέδιο του Ράιτ και των συνεργατών του χάρη στο WΙSΕ (Widefield Ιnfrared Survey Εxplorer), που εστάλη για το Διάστημα από την Καλιφόρνια την περασμένη εβδομάδα. Το διαστημικό παρατηρητήριο, αξίας 225 εκατομμυρίων ευρώ, θα φωτογραφίσει τον νυχτερινό ουρανό στο υπέρυθρο φως εντοπίζοντας για πρώτη φορά χιλιάδες ουράνια σώματα που είναι πολύ σκοτεινά και ψυχρά. Εκπλήξεις και απειλές. Ανάμεσά τους βρίσκονται δεκάδες χιλιάδες αστεροειδείς που τριγυρίζουν ανάμεσα στον Άρη και τον Δία. Μερικοί από αυτούς θα μπορούσαν να κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις και να αποτελέσουν απειλή για τον κόσμο μας. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι ανακαλύψεις του WΙSΕ ίσως αλλάξουν το πορτρέτο του ηλιακού συστήματος. «Χάρη στο νέο τηλεσκόπιο θα δούμε την ουράνια γειτονιά μας με άλλο μάτι. Οι επιστήμονες θα έχουν υλικό για μελέτη για τις επόμενες δεκαετίες», λέει ο Πίτερ Άιζενχαρντ, ερευνητής στο εργαστήριο JΡL της ΝΑSΑ, όπου σχεδιάστηκε η αποστολή. Ακόμα και νέους πλανήτες θα μπορούσε να ανακαλύψει το WΙSΕ, προσθέτει ο Στάιν Σίγκουρντσον, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα τηλεσκόπιο θα σαρώσει τον ουρανό πέρα από το ορατό φως. Το Αρεσίμπο, στο Πουέρτο Ρίκο, αναζητά τα ραδιοκύματα που εκπέμπουν μακρινοί γαλαξίες, ενώ άλλα όργανα προσπαθούν να συλλάβουν τις ακτίνες γάμμα που απελευθερώνονται κατά την έκρηξη αστέρων. Αλλά στο υπέρυθρο φάσμα φαίνεται καλύτερα η διαδικασία της δημιουργίας ενός αστέρα από μία αεριώδη μάζα. Ανιχνευτές θερμότητας. Το WΙSΕ διαθέτει τέσσερις ανιχνευτές που θα σαρώσουν τον ουρανό με ένα εκατομμύριο pixel. Αφού εκτοξεύθηκε από τον πύραυλο Δέλτα ΙΙ, μπήκε σε τροχιά σε ύψος 525 χλμ. από τη Γη. Στην καρδιά του βρίσκεται ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου 16 ιντσών, βυθισμένο σε κατεψυγμένο υδρογόνο, ώστε να παραμένει σε θερμοκρασία μείον 265 βαθμών Κελσίου. Έτσι, οι ανιχνευτές δεν θα «μπερδέψουν» τη θερμότητα του διαστημόπλοιου με τη θερμότητα ενός ουράνιου αντικειμένου. Τα πρώτα σώματα που θα διακρίνει το τηλεσκόπιο είναι οι καφέ νάνοι. Πρόκειται για αποτυχημένα αστέρια, σώματα που δεν είχαν την απαραίτητη μάζα για να διατηρήσουν τη θερμοπυρηνική αντίδραση που θα τα «ανέβαζε κατηγορία» στο πρωτάθλημα των ουρανίων σωμάτων. Δεν έγιναν ποτέ αστέρες και έτσι περιφέρονται μόνοι και έρημοι στον ουρανό με σβηστά τα φώτα τους. Διακρίνονται μόνο στο υπέρυθρο φάσμα και η θερμοκρασία τους κυμαίνεται από μείον 200 έως 700 βαθμούς Κελσίου. Σύμφωνα με τον Άιζενχαρτ, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι σε κάθε περιοχή του Σύμπαντος υπάρχουν τόσοι καφέ νάνοι όσοι και αστέρια. Σε απόσταση 25 ετών φωτών από τον Ήλιο, υπάρχουν περίπου 100 γνωστοί αστέρες και μόνο έξι καφέ νάνοι. Κάτι που σημαίνει ότι άλλοι 90 περιφέρονται στα κρυφά. Υπάρχει μάλιστα η πιθανότητα μιας «συναρπαστικής ανακάλυψης», λέει ο Ράιτ. Να βρεθεί δηλαδή αστέρας πιο κοντινός στη γη από τον Εγγύτατο Κενταύρου (Ρroxima Centauri). Αυτό το αστέρι βρίσκεται σε απόσταση τεσσάρων ετών φωτός.
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ πιστεύουν ότι οι ανακαλύψεις του ίσως αλλάξουν την εικόνα που έχουμε για το ηλιακό μας σύστημα και θα δουν την ουράνια γειτονιά μας με άλλο μάτι Θα ανακαλύψει μέχρι και 100.000 νέους αστεροειδείς ΜΕΣΑ στο ηλιακό μας σύστημα, το WΙSΕ θα ανακαλύψει μέχρι και 100.000 νέους αστεροειδείς στη βραχώδη ζώνη ανάμεσα στον Άρη και τον Δία. Σήμερα, ξέρουμε τους εκατοντάδες χιλιάδες αστεροειδείς, στην επιφάνεια των οποίων αντανακλάται το φως. Το τηλεσκόπιο θα μετρήσει τις θερμοκρασιακές διαφορές αποτελώντας ένα νέο βελτιωμένο εργαλείο μέτρησης του μεγέθους των αστεροειδών. Έτσι, οι επιστήμονες θα εντοπίσουν ευκολότερα αυτούς που αποτελούν απειλή για τη Γη. Τέλος, οι ειδικοί πιστεύουν ότι αν υπάρχει κάποιος πλανήτης στα άκρα του ηλιακού συστήματος, το WΙSΕ θα τον βγάλει από τον κρυψώνα του. Ειδικά στη Ζώνη Κούιπερ, όπου περιφέρονται χιλιάδες παγωμένα σώματα ανάμεσά τους και ο Πλούτωνας, και στο Νέφος του Ουρτ, που το «προτιμούν» οι κομήτες. «Μπορεί να βρούμε έναν πλανήτη μεγαλύτερο και από τον Δία», λέει ο Πίτερ Άιζενχαρντ, ερευνητής στο εργαστήριο JΡL της ΝΑSΑ.